ZUS od kontraktów menadżerskich dla członków zarządu

r. pr. Agnieszka Winnicka – Mackenthun

17 czerwca 2015 roku Sąd Najwyższy w składzie 7 sędziów powziął uchwałę (III UZP 2/15), której nadał moc zasady prawnej, a która ma praktyczne znaczenie dla spółek prawa handlowego zatrudniających członków zarządu na podstawie tzw. kontraktów menadżerskich.
Uchwała ta została podjęta na skutek następującego zagadnienia prawnego, sformułowanego w sentencji postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 2015 roku w sprawie o sygnaturze akt I UK 207/14: „czy tytułem do podlegania ubezpieczeniom społecznym przez członka zarządu spółki akcyjnej, który zawarł z tą spółką umowę o świadczenie usług w zakresie zarządzania (kontrakt menadżerski) w ramach prowadzonej przez siebie pozarolniczej działalności gospodarczej, jest prowadzenie tej działalności (art. 6 ust. 1 pkt. 5 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych; jednolity test: Dz.U. z 2013 r.; poz. 1442 ze zm.) czy umowa o świadczenie usług (art. 6 ust. 1 pkt. 4 tej ustawy).”
Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 17 czerwca 2015 roku zakończył spór, istniejący do tej pory w doktrynie i stwierdził, że „tytułem do podlegania ubezpieczeniom społecznym przez członka zarządu spółki akcyjnej, który zawarł z tą spółką umowę o świadczenie usług w zakresie zarządzania w ramach prowadzonej przez siebie pozarolniczej działalności gospodarczej, jest umowa o świadczenie usług (…)”.
Uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego przesądziła kwestię, która do tej pory była przez Sąd Najwyższy oceniana niejednolicie, mimo konsekwentnego stanowiska Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
W wyroku z dnia 9 grudnia 2008 roku, I UK 138/08 Sąd Najwyższy uznał, że kontrakt menadżerski lub inna umowa o zarządzanie przedsiębiorstwem nie stanowi samodzielnej podstawy podlegania ubezpieczeniom społecznym, jeżeli są one realizowane w ramach wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej. Stanowisko to zostało również przyjęte przez Sąd Najwyższy w wyroku z 4 listopada 2014 roku w sprawie o sygnaturze akt I UK 103/14, w którym to Sąd Najwyższy doszedł do przekonania, że dopuszczalne jest zawarcie kontraktu menadżerskiego w ramach prowadzonej przez członka zarządu pozarolniczej działalności gospodarczej, a w takiej sytuacji tytułem do podlegania przez takiego członka ubezpieczeniom społecznym jest prowadzenie działalności gospodarczej. W wyroku z dnia 26 listopada 2014 roku ( I UK 126/14) natomiast Sąd Najwyższy stwierdził, że członek zarządu spółki kapitałowej, wykonujący swoje obowiązki na podstawie kontraktu menadżerskiego nie jest samodzielnym przedsiębiorcą i nie wykonuje on usług zarządzania we własnym imieniu, lecz w imieniu i na rzecz spółki, a co za tym idzie ten fakt odbiera mu przymiot przedsiębiorcy w rozumieniu art. 4 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Konsekwencją takiego stwierdzenia jest uznanie, że taki członek zarządu podlega ubezpieczeniom społecznym z tytułu zawartej umowy o zarządzanie, a nie z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej.
ZUS stoi natomiast stale na stanowisku, że przychód członków zarządu, prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, z tytułu wykonywania umowy o zarządzanie (kontraktu menadżerskiego) jest przychodem z działalności wykonywanej osobiście zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych. Kontrakt menadżerski nie może być zatem traktowany jako umowa wykonywana w ramach działalności gospodarczej, jest to bowiem działalność wykonywana osobiście, a co za tym idzie przedsiębiorca, z którym zawarto kontrakt menadżerski, podlega ubezpieczeniom społecznym z tytułu tej umowy (kontraktu), a nie z tytułu działalności gospodarczej.
Sąd Najwyższy w składzie 7 sędziów w cytowanej wyżej uchwale ostatecznie podzielił stanowisko Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, uznając że wykonywanie funkcji członka zarządu w oparciu o kontrakt menadżerski nie jest wykonywaniem działalności gospodarczej, nawet jeżeli członek zarządu zawarł ze spółką umowę o świadczenie usług (zarządzanie spółką) w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej.
Przedstawiona w tej uchwale wykładnia prawa wiąże sądy powszechne od dnia jej powzięcia, czyli od dnia 17 czerwca 2015 roku. Nie można wykluczyć, że na skutek tej uchwały, Zakład Ubezpieczeń Społecznych zacznie zwracać się do spółek o uiszczenie niezapłaconych składek wraz z odsetkami za członków zarządu – przedsiębiorców, świadczących usługi na podstawie kontraktów menadżerskich. Odsetki mogą być dochodzone za ostatnie 5 lat, tyle bowiem wynosi okres przedawnienia składek ZUS.