Już nie tylko zarząd spółki handlowej odpowiedzialny za zobowiązania spółki i złożenie wniosku o jej upadłość

Od 1 stycznia 2016 roku zmienią się zasady odpowiedzialności prokurentów za niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości. Warto z tymi zasadami zapoznać się już dzisiaj, skoro będą dotyczyć nie tyko prokurentów powołanych po 1 stycznia 2016 roku, ale także prokurentów obecnie pełniących tę funkcję,  którzy po tej dacie będą ją nadal sprawować.

1 stycznia 2016 roku wchodzi w życie ustawa z dnia 15 maja 2015 roku Prawo restrukturyzacyjne (Dz.U. z 2015 r, poz. 978, 1259), która zmienia m.in. art. 21 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze.

Na podstawie dotychczas obowiązującego art. 21 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spoczywał na członkach zarządu spółki handlowej. Tak bowiem interpretowane było pojęcie „każdego, kto ma prawo reprezentować podmiot sam lub łącznie z innymi osobami”. W orzecznictwie sądowym i literaturze prezentowane było jednocześnie stanowisko, że zakres podmiotowy art. 21 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze prokurentów nie obejmuje.

Od nowego roku dłużnik będzie miał obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w  terminie 30 dni (a nie – jak dotychczas – dwóch tygodni) od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości. Obowiązek złożenia wniosku spoczywać będzie zgodnie z nowym brzmieniem art. 21 ust. 2 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze „na każdym, kto na podstawie ustawy, umowy spółki lub statutu ma prawo do prowadzenia spraw dłużnika i do jego reprezentowania, samodzielnie lub łącznie z innymi osobami”, a zatem także na prokurentach spółki.

Ustawodawca wprowadził dodatkowo, zmieniając brzmienie art. 21 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze, domniemanie winy osób odpowiedzialnych za niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości oraz domniemanie wysokości szkody, zgodnie z którym szkoda obejmuje wysokość niezaspokojonej wierzytelności danego wierzyciela wobec dłużnika.

Skutki wprowadzenia tych domniemań są następujące: prokurent (podobnie jak członkowie zarządu) będzie musiał w pierwszej kolejności wykazywać, że nie ponosi winy za niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości, przykładowo poprzez wykazanie, że w tym terminie otwarto postepowanie restrukturyzacyjne albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu; w przypadku niewykazania braku winy, prokurent będzie musiał wykazywać, że szkoda, którą poniósł wierzyciel jest niższa od kwoty wierzytelności.

Jak zatem widać, pozycja prokurentów w spółkach handlowych, a zwłaszcza ich odpowiedzialność ulegnie zmianom po 1 stycznia 2016 roku. Czy wprowadzenie regulacji niekorzystnych dla prokurentów, gdyż zwiększających ich odpowiedzialność za zobowiązania spółki, spowoduje też wzmocnienie ich faktycznych uprawnień w spółce, nie wiadomo. Wydaje się jednak, że na skutek uchwalonych zmian prokurenci powinni uzyskać większe niż dotychczas możliwości kontroli sytuacji finansowej spółki. W przeciwnym razie, w przypadku braku wiedzy o stanie finansowym i braku dostępu do tych informacji, zastrzeżonych dotychczas dla członków zarządu (ew. organu nadzoru) spółki, prokurent nie będzie w stanie ocenić, czy istnieją przesłanki do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości czy nie.  Nie musi to natomiast oznaczać, że taki brak instrumentów kontroli finansowej spółki w rękach  prokurentów będzie wystarczającą przesłanką do uznania, że nie ponoszą oni winy za niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości.