Luka w przepisach czy celowe, przemyślane działanie racjonalnego ustawodawcy?

Jak już chyba wszyscy przedsiębiorcy składający sprawozdania finansowe do KRS wiedzą, od 15 marca 2018 roku nastąpiła mała rewolucja w sposobie składania dokumentów finansowych, sprowadzająca się w dużym uproszczeniu do tego, iż można je składać tylko drogą elektroniczną, a ponadto – że nie można tego uczynić za pośrednictwem pełnomocnika. Dokumenty musi złożyć osobiście członek zarządu spółki kapitałowej (wspólnik spółki osobowej mający prawo reprezentacji spółki), syndyk lub likwidator. W ramach ułatwiania życia przedsiębiorcom przewidziano dodatkowo, że taki członek zarządu (lub inna osoba wskazana – jak się wydaje – enumeratywnie w art. 19e ust. 2 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym) musi posiadać numer PESEL, numer ten musi być wpisany do rejestru przedsiębiorców, a dodatkowo osoba ta musi dysponować albo podpisem elektronicznym albo zaufanym profilem ePUAP.

O problemach z tym związanych dla spółek, których członkami zarządu są jedynie cudzoziemcy, pisano już od dnia wejścia w życie nowelizacji ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym wielokrotnie i nie ma sensu powtarzać argumentów, iż opisywana zmiana nie jest dobrą zmianą. Każdy, kto przez chwilę się zastanowi, zauważy, że ustawodawca albo nie przewidział, że w zarządach polskich spółek mogą zasiadać jedynie cudzoziemcy, nieposiadający numeru PESEL (wszakże kodeks spółek handlowych nie wprowadza jeszcze obywatelstwa polskiego jako przesłanki warunkującej możność pełnienia funkcji członka zarządu – w odniesieniu do spółek kapitałowych lub przesłanki bycia wspólnikiem spółki osobowej) albo postanowił z rozmysłem problem ten zlekceważyć.

Niezależnie od tego, warto zwrócić uwagę, że polski ustawodawca pominął jednak w liście osób, które powinny podpisać zgłoszenie za pośrednictwem systemu teleinformatycznego osoby, które reprezentują oddziały zagranicznych przedsiębiorców.

Nie ma wątpliwości, iż oddział zagranicznego przedsiębiorcy podlega wpisowi do rejestru przedsiębiorców. Podmiot taki składa zgodnie z art. 69 ust. 1b ustawy o rachunkowości we właściwym rejestrze sądowym roczne sprawozdanie finansowe oddziału.

W rejestrze przedsiębiorców prowadzonym dla oddziałów przedsiębiorcy zagranicznego w dziale drugim nie wpisuje się organu uprawnionego do reprezentowania podmiotu, ani osób wchodzących w jego skład ze wskazaniem sposobu reprezentacji, lecz odpowiednie dane dotyczące przedsiębiorcy zagranicznego. Jednocześnie, w dziale drugim w rubryce 4 wpisuje się do rejestru osoby reprezentujące zagranicznego przedsiębiorcę w oddziale. Osoba taka reprezentuje oddział i jest kierownikiem jednostki w rozumieniu ustawy o rachunkowości, a zatem trzeba by uznać, że to ta właśnie osoba jest odpowiedzialna za sporządzenie sprawozdania finansowego oddziału, a następnie złożenie go do rejestru przedsiębiorców.

Zgodnie z art. 19e ust. 1 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym złożenie sprawozdania finansowego do KRS powinno nastąpić za pośrednictwem systemu teleinformatycznego udostępnionego do tego celu przez Ministra Sprawiedliwości i powinno być odpowiednio podpisane przez jedną z osób, wymienionych w art. 19e ust. 2 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym. W przepisie tym jednak osoba reprezentująca zagranicznego przedsiębiorę w oddziale nie została w ogóle wymieniona. Osoby takiej nie można, moim zdaniem, uznać za członka organu uprawnionego do reprezentowania podmiotu, gdyż w oddziale przedsiębiorcy zagranicznego nie ma organu uprawnionego do reprezentowania oddziału. Oddział nie ma zarządu. W oddziale mamy do czynienia albo z organem uprawnionym do reprezentowania zagranicznego przedsiębiorcy (ale nie: uprawnionym do reprezentowania oddziału) albo z osobą reprezentującą zagranicznego przedsiębiorcę w oddziale.

Jako, że nie ma żadnych powodów, aby katalog osób, umieszczony w art. 19e ust. 2 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym interpretować rozszerzająco albo dokonywać wykładni innej niż literalna, można stać na stanowisku, iż ustawodawca – zdając sobie sprawę z tego, iż osobami reprezentującymi zagranicznego przedsiębiorcę w oddziałach, zarejestrowanych w Polsce są zazwyczaj cudzoziemcy, nieposiadający numeru PESEL, ani profilu zaufanego ePUAP – świadomie wyłączył te podmioty z obowiązku składania sprawozdań finansowych w sposób określony w art. 19e ustawy  Krajowym Rejestrze Sądowym.

Jeżeli zaś okazałoby się, że nowelizacja ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym była przygotowywana w pośpiechu i przeoczono w niej oddziały zagranicznych przedsiębiorców, do czasu poprawienia przepisów przez ustawodawcę nie powinno wymagać się od oddziałów przedsiębiorców zagranicznych stosowania przepisów, które ich nie dotyczą.

Jaka okaże się praktyka sądów rejestrowych? Czy zwycięży zdrowy rozsądek, czy wbrew literalnej treści ustawy „na siłę” będzie dokonywana wykładnia celowościowa (ale i rozszerzająca) art. 19e ust. 2 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym? Zobaczymy. Niestety, mam niedobre przeczucia …